เรื่องเดิม

ด้วยบทบาทของเทคโนโลยีนิวเคลียร์ในการสนับสนุนการพัฒนาประเทศอย่างยั่งยืนในด้าน ต่างๆ โดยเฉพาะการเกษตร ด้านอาหาร ด้านการแพทย์ ด้านพลังงาน ด้านอุตสาหกรรม และด้านสังคมและ สิ่งแวดล้อมนั้น สถาบันเทคโนโลยีนิวเคลียร์แห่งชาติ(องค์การมหาชน) (สทน.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) จึงได้จัดทําแผนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานทางนิวเคลียร์ของประเทศ ปี 2561-2580 ขึ้น เพื่อให้การวิจัยและพัฒนาด้านนิวเคลียร์เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องและก่อให้เกิดประโยชน์สูงสุด ในการพัฒนาประเทศ โดยมีโครงสร้างพื้นฐานทางการวิจัยและเทคโนโลยีสําคัญ ดังนี้

1. การพัฒนาเครื่องโทคาแมคเพื่อสนับสนุนเทคโนโลยีพลาสมาและฟิวชัน ซึ่งมีระยะเวลา ดําเนินการตั้งแต่ปี 2562-2566 โดยเครื่องโทคาแมคเป็นส่วนหนึ่งในกิจกรรมหลักเพื่อพัฒนาและเตรียม ความพร้อมเพื่อรองรับเทคโนโลยีฟิวชัน
ซึ่งมีเป้าหมายการพัฒนาดังนี้

1.1 สร้างเครือข่ายการวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีฟิวชันภายในประเทศ
1.2 ยกระดับความสามารถบุคลากรภายในประเทศ
1.3 การสร้างร่วมมือกับนานาชาติ
1.4 การพัฒนาห้องปฏิบัติการเทคโนโลยีฟิวชัน
1.5 การมีส่วนร่วมในโครงการนานาชาติ ITER และ CFETR
1.6 การยกระดับการวิจัยและประยุกต์ใช้เทคโนโลยีฟิวชันและพลาสมา

2. การพัฒนาเครื่องไซโครตรอนเพื่อการแพทย์และการวิจัย ระยะดําเนินการตั้งแต่ปี 2560- 2565 โดยมีเป้าหมายคือ การผลิตสารเภสัชรังสีเพื่อการแพทย์ การสนับสนุนภาคอุตสาหกรรม และการสนับสนุนการเกษตร

3. การติดตั้งเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยเครื่องที่ 2 โดยประเทศไทยมีการใช้งานเทคโนโลยีนิวเคลียร์ด้วยเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยเครื่องที่ 1 มาตั้งแต่ปี 2505 และใช้ประโยชน์จากเครื่องปฏิกรณ์ในหลายด้าน รวมทั้งการพัฒนาเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยเครื่องที่ 2 ซึ่งปัจจุบันพบว่าปัญหาในการพัฒนาคือ

3.1 การขาดเชื้อเพลิงสําหรับเครื่องปฏิกรณ์
3.2 เครื่องปฏิกรณ์มีขนาดเล็กและมีพื้นที่จํากัดไม่สามารถรองรับความต้องการได้
3.3 ความล่าช้าในการจัดการคดี GA

การดําเนินงาน

1. การพัฒนาเทคโนโลยีพลาสมาและฟิวชัน กําหนดก่อสร้างโครงการแล้วเสร็จในปี 2564 และติดตั้งเครื่องโทคาแมคพร้อมเดินเครื่องครั้งแรกในปี 2565 โดยได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากสมเด็จพระ กนิษฐา ธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดําเนิน ทรงเป็น ประธานวางศิลาฤกษ์อาคารปฏิบัติการเครื่องโทคาแมค และเป็นความร่วมมือกับประเทศจีน

2.การพัฒนาเครื่องไซโครตรอนฯ อยู่ระหว่างการก่อสร้างอาคารรองรับเครื่องไซโคลตรอน และติดตั้งเครื่องไซโคลตรอนพร้อมเดินแครื่องในปี 2564 และเป็นความร่วมมือกับประเทศรัสเซีย

3.การพัฒนาโครงการเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยเครื่องที่ 2 อยู่ระหว่างดําเนินการศึกษา เรื่อง EHIA และเตรียมข้อมูลเพื่อการพิจารณาของ ครม.

ในปี 2564 สทน. มีการดําเนินงานในการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานที่สําคัญแล้ว ดังนี้

โครงการพัฒนาเครื่องโทคาแมคของประเทศไทยเพื่อรองรับการพัฒนาเทคโนโลยีพลาสมาและฟิวชัน

การวิจัยและพัฒนาด้านฟิวชันเป็นประเด็นวิจัยระดับแนวหน้า (Frontier Research) ของโลก โดย อาศัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีในรูปแบบต่างๆ มากมาย ได้รับความสนใจอย่างกว้างขวางในหลายประเทศ เช่น สหรัฐอเมริกา เยอรมัน ฝรั่งเศส ญี่ปุ่น และจีน เป็นต้น โดยมีเป้าหมายหลักคือการพัฒนาหาแหล่งพลังงาน สะอาดเพื่อมนุษยชาติ โดยมีเป้าหมายในการพัฒนาไปสู่โรงไฟฟ้าฟิวชันในอีก 30-50 ปีข้างหน้า อีกทั้ง เทคโนโลยีพลาสมาสามารถประยุกต์ใช้ในงานด้านเกษตร การแพทย์ และอุตสาหกรรม ประเทศไทยจึงต้องเร่ง เตรียมการเรียนรู้และสร้างบุคลากรเพื่อรองรับเทคโนโลยีดังกล่าว ตลอดจนการเร่งสร้างนวัตกรรมจาก เทคโนโลยีพลาสมาและฟิวชันเพื่อเป็นส่วนหนึ่งในการขับเคลื่อนภาคเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ

ณ ปัจจุบัน เทคโนโลยีฟิวชันได้รับความสนใจจากหลายภาคส่วนของหน่วยงานภาครัฐ ภาคการศึกษา และ ภาคเอกชน สถาบันเทคโนโลยีนิวเคลียร์แห่งชาติ (สทน.) ซึ่งเป็นหน่วยงานหลักของประเทศในการวิจัย และพัฒนาเทคโนโลยีนิวเคลียร์ ได้ร่วมมือกับหน่วยงานทั้งใน เช่น มหาวิทยาลัย การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่ง ประเทศไทย เป็นต้น และนอกประเทศ ได้แก่ สถาบันพลาสมาฟิสิกส์ InstituteofPlasmaPhysics,Chinese AcademyofScience (ASIPP) สาธารณรัฐประชาชนจีน FrenchAlternativeEnergiesandAtomicEnergyCommission (CEA) สาธารณรัฐฝรั่งเศส และ Nation Institute of Fusion Sciences (NIFS) ประเทศญี่ปุ่น โดยร่วมกันวางแผนพัฒนาเทคโนโลยีฟิวชันไว้อย่างเป็นระบบเพื่อเตรียมการไว้สําหรับอนาคตของประเทศ

ทั้งนี้ สทน. ได้ประสานงานกับสถาบัน ASIPP ประเทศจีน โดยสถาบัน ASIPP ได้บริจาคเครื่องโทคา แมค HT-6M โดยในวันที่ 15 กรกฎาคม 2561 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้เสร็จไป เป็นองค์ประธานการรับมอบเครื่องโทคาแมคเพื่อให้นักวิจัยไทยได้ใช้ในการศึกษาและพัฒนาต่อไป และในวันที่ วันที่ 21 พฤศจิกายน 2561 ได้เสร็จไปเป็นองค์ประธานการลงนามบันทึกความเข้าใจระหว่าง สทน. และ สถาบัน ITER เพื่อพัฒนากําลังคนทางด้านเทคโนโลยีฟิวชัน

สทน. และมหาวิทยาลัยได้รับกันจัดตั้งเครือข่ายความร่วมมือเพื่อพัฒนาทางด้านฟิวชัน คือ ศูนย์วิจัยและพัฒนาพลาสมาและเทคโนโลยีนิวเคลียร์ฟิวชัน (Center for Plasma and Nuclear Fusion Technology : CPaF) ทําหน้าที่เป็นศูนย์กลางการปฏิบัติงานวิจัยและพัฒนาด้านพลาสมาและเทคโนโลยีนิวเคลียร์ฟิวชันของประเทศ มีหน้าที่ประสานงานความร่วมมือระหว่างสถาบันวิจัยและมหาวิทยาลัยทั้งในประเทศและใน ต่างประเทศ โดยมีบันทึกความเข้าใจว่าด้วยความร่วมมือเครือข่ายเพื่อการวิจัยและพัฒนาด้านพลาสมาและ เทคโนโลยีนิวเคลียร์ฟิวชั่นระหว่าง สทน. และมหาวิทยาลัย/สถาบันการศึกษาของไทย เป็นกลไกการ ดําเนินงาน โดยกิจกรรมหลักจะประกอบด้วย

1. การพัฒนาระบบโทคาแมคให้สามารถใช้งานได้ในระดับพื้นฐาน พร้อมติดตั้งในประเทศไทย
2. การประชุมเครือข่ายหารือแนวทางการวิจัยและพัฒนาด้านพลาสมาและฟิวชันร่วมกัน อย่างมีทิศทาง
3. จัดฝึกอบรมบุคลากรในด้านดังกล่าวผ่านหน่วยงานเครือข่ายต่างประเทศ และกิจกรรม อบรมในประเทศ
4. ผลักดันในเกิดโครงการวิจัยบูรณาการระหว่างหน่วยงานภายในและภายนอกประเทศ ศูนย์ CPaF จะช่วยให้ประเทศพัฒนาไปอย่างมีทิศทาง ทั้งด้านองค์ความรู้ การพัฒนาบุคลากร และโครงสร้าง พื้นฐาน อันนําไปสู่ผลงานวิชาการระดับแนวหน้าของโลก และส่งเสริมให้มีการผลิตชิ้นส่วนอุปกรณ์ที่เกี่ยวข้อง ทางพลาสมาและฟิวชัน เช่น แหล่งจ่ายไฟ ระบบท่อสุญญากาศ ระบบหัววัดรังสี วัสดุทนความร้อนสูง เป็นต้น อันจะเพิ่มการเติบโตทางเศรษฐกิจผ่านการลงทุนในเทคโนโลยีขั้นสูงที่เพิ่มขึ้น ทั้งนี้ในศูนย์ CPaF จะแบ่งเป็น 4 กลุ่ม ประกอบด้วย
   • กลุ่มวิจัยด้าน Modeling and Theory
   • กลุ่มวิจัยด้าน Fusion Facility Development
   • กลุ่มวิจัยด้าน Applications and Innovation
   • กลุ่มวิจัยด้าน Future Generation Engagement

โดยมีคณะกรรมการบริหารเครือข่ายศูนย์วิจัยและพัฒนาพลาสมาและเทคโนโลยีนิวเคลียร์ฟิวชัน (CPaF Executive Committee) และคณะทํางานกําหนดทิศทางดําเนินการขับเคลื่อนเครือข่ายศูนย์วิจัยและพัฒนา พลาสมาและเทคโนโลยีนิวเคลียร์ฟิวชัน (CPaF Steering Committee) โดยในปัจจุบัน ประธานและกรรมการ จะมาจากสมาชิกซึ่งประกอบด้วย สทน. และ มหาวิทยาลัย ร่วมกันดําเนินงานตามแนวทางดังนี้

อีกทั้ง CPaF ได้วางแผนงานไว้ทั้งสิ้น 3 ด้านประกอบด้วย การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน การวิจัยและพัฒนา และ การพัฒนา
กําลังคน โดยแบ่งงานเป็น 4 เฟส ในระยะเวลา 20 ปีดังนี้

โครงการพัฒนาเครื่องไซโคลตรอนเพื่อการแพทย์และการวิจัยขั้นสูง
1. ความเป็นมา

สถาบันเทคโนโลยีนิวเคลียร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน) (สทน.) มีพันธกิจในการให้บริการ เทคโนโลยีนิวเคลียร์และ
ผลิตเภสัชภัณฑ์รังสี และวิจัยเกี่ยวกับวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีนิวเคลียร์และการ ประยุกต์ใช้ จึงมีความจําเป็นต้องขยายงานโครงการต่างๆ เพื่อให้ศูนย์วิจัยนิวเคลียร์ที่องครักษ์มีเครื่องมือและ อุปกรณ์วิจัยหลักที่สําคัญรองรับความต้องการด้านเทคโนโลยีนิวเคลียร์ของประเทศ ดังนั้นนอกเหนือจาก โครงสร้างพื้นฐานด้านเครื่องปฏิกรณ์ปรมาณูวิจัยแล้ว ยังจําเป็นที่จะต้องจัดหาเครื่องเร่งอนุภาคที่เหมาะสมใน การใช้ประโยชน์ ทางการแพทย์ การเกษตร อุตสาหกรรม การวิจัยพัฒนา และการพัฒนาด้านกําลังคนและ การศึกษาในระดับสูงด้วย

ด้วยพันธกิจดังกล่าว สทน. จึงมีโครงการที่จะพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านเทคโนโลยี นิวเคลียร์ในส่วนเครื่องไซโคลตรอน (Cyclotron) เพื่อการขยายงานโครงการต่าง ๆ ด้านการใช้ประโยชน์จากพลังงานนิวเคลียร์ทั้งทางการแพทย์ อุตสาหกรรม การเกษตร และการศึกษาวิจัย ให้เกิดประโยชน์สูงสุดในการ พัฒนาประเทศและทันกับความก้าวหน้าของวิทยาการชั้นสูงของนานาอารยประเทศในอนาคต อีกทั้งเพื่อเป็น การพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชน ตลอดจนเป็นการใช้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีสนับสนุนการปรับ โครงสร้างทางเศรษฐกิจของประเทศ รวมถึงการสร้างองค์ความรู้ที่ต้องพัฒนาอย่างต่อเนื่อง โดยมีอุปกรณ์หลักเป็นเครื่องไซโคลตรอน ตามนโยบายและแผนยุทธศาสตร์ของสถาบันฯ

ปัจจุบันเครื่องเร่งอนุภาคชนิดไซโคลตรอนเป็นเครื่องมือที่สถาบันวิจัยชั้นนําทั่วโลกจัดหาไว้ สําหรับผลิตไอโซโทปรังสีที่ไม่สามารถผลิตด้วยเครื่องปฏิกรณ์ปรมาณูวิจัยได้ ซึ่งไอโซโทปรังสีที่ผลิตได้รวมถึง เภสัชภัณฑ์รังสีซึ่งเป็นปัจจัยสําคัญในการสนับสนุนวิทยาการด้านการแพทย์ทั้งการวินิจฉัยและบําบัดรักษา การ ใช้สารรังสีสําหรับติดฉลากเพื่อประยุกต์ในเทคนิคนิวเคลียร์ทางด้านการเกษตรและอุตสาหกรรม นอกจากนี้ยัง เป็นเครื่องมือวิจัยขั้นสูงสําหรับรองรับงานด้านวิจัยพัฒนาด้านต่าง ๆ เช่น ด้านวัสดุศาสตร์ การวิเคราะห์ด้วย เทคนิคทางนิวเคลียร์ การพัฒนาสารกึ่งตัวนํา เป็นต้น ดังนั้นโครงการศูนย์ไซโคลตรอน สถาบันเทคโนโลยี นิวเคลียร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน) จึงเป็นโครงการเพิ่มศักยภาพด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีที่มี ประโยชน์ต่อการพัฒนาประเทศในอนาคต

2. การดําเนินการที่ผ่านมา

การดําเนินโครงการจัดตั้งศูนย์ไซโคลตรอนนั้น สทน. ได้แบ่งการดําเนินโครงการเป็น 2 ส่วน คือ การว่าจ้างศูนย์บริการวิชาการแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยให้จัดทําแผนธุรกิจ “โครงการพัฒนาโครงสร้าง พื้นฐานด้านเทคโนโลยีนิวเคลียร์ในส่วนโครงการศูนย์ไซโคลตรอน สถาบันเทคโนโลยีนิวเคลียร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน)” จากนั้นจึงได้มีการจัดซื้อเครื่องไซโคลตรอนฯ ตามแผนงานที่ได้วางแผนไว้

2.1 รายงาน “โครงการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านเทคโนโลยีนิวเคลียร์ในส่วน โครงการศูนย์ไซโคลตรอน สถาบันเทคโนโลยีนิวเคลียร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน)”

รายงานฉบับนี้จัดทําขึ้นโดยศูนย์บริการวิชาการแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เมื่อปี พ.ศ. 2553 โดยมีการศึกษาความเป็นไปได้ด้านการตลาด ด้านเทคนิค ด้านเศรษฐกิจ การเงินและสังคม พร้อมทั้งจัดทําแผนธุรกิจการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านเทคโนโลยีนิวเคลียร์ในส่วนโครงการศูนย์ไซโคลต รอน ซึ่งจากผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่าโครงการศูนย์ไซโคลตรอนมีคุณค่าและประโยชน์ใน 4 ด้าน คือ ด้าน การแพทย์ ด้านอุตสาหกรรม ด้านวิจัยพัฒนาและด้านบริการวิชาการ ซึ่งได้กําหนดกลุ่มเป้าหมายและกลยุทธ์ การตลาดในแต่ละด้าน ดังนี้

1. ด้านการแพทย์ กลุ่มเป้าหมายหลักด้านการแพทย์ ได้แก่ กลุ่มโรงพยาบาล หลัก ๆ ที่เป็นโรงเรียนแพทย์ โรงพยาบาลของรัฐบาลที่ให้บริการด้านเวชศาสตร์นิวเคลียร์และกลุ่มโรงพยาบาล เอกชนที่เป็นกลุ่มเป้าหมายรอง โดยมีผลิตภัณฑ์หรือบริการด้านการแพทย์ที่ สทน. ให้ความสนใจ คือ ไอโซโทปรังสี Ga-67, Tl-201, In-111, I-123, I-124 , Cu-64, Y-86 และ Re-186 รวมทั้งไอโซโทปรังสีอีกหลายตัวที่จะผลิตในอนาคต
2. ด้านอุตสาหกรรม ให้บริการงานด้านอุตสาหกรรมที่มีกลุ่มเป้าหมายหลักเป็น ผู้ประกอบการด้าน Particle beam processing เพื่อการปรับปรุงคุณสมบัติชิ้นส่วนกึ่งตัวนํากําลังใน อุตสาหกรรมผลิตชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์กําลัง (Power electronic devices) ที่ใช้ในระบบไฟฟ้ากําลังของ เครื่องใช้ไฟฟ้า ซึ่งปัจจุบันมีแนวโน้มที่จะเพิ่มมากขึ้น อุตสาหกรรมที่มีโอกาสในการใช้บริการในช่วงระยะ เริ่มแรก ได้แก่ อุตสาหกรรมยานยนต์ประเภทรถยนต์ไฮบริด (Hybrid car) อุตสาหกรรมอุปกรณ์แปลงผันกําลังไฟฟ้า (Power inverter) สําหรับงานด้านพลังงานทดแทน
3. ด้านวิจัยพัฒนาเพื่อสนับสนุนการใช้ประโยชน์ทางการแพทย์ อุตสาหกรรมและการเกษตรพร้อมทั้งการค้นคว้าวิจัยด้านองค์ความรู้ใหม่
4. ด้านบริการวิชาการเพื่อประโยชน์ด้านวิชาการ การเรียนการสอน โดยมีกลุ่มลูกค้าเป้าหมาย คือ สถาบันการศึกษาที่มีหลักสูตรด้านวิศวกรรมนิวเคลียร์และเทคโนโลยีนิวเคลียร์ รวมทั้ง ฟิสิกส์นิวเคลียร์ ตลอดจนสถาบันวิจัยที่ประยุกต์ใช้เทคนิคนิวเคลียร์ทั้งภาครัฐและเอกชน

การศึกษาความเป็นไปได้ด้านเทคนิคเพื่อการเตรียมความพร้อมในการจัดหาเครื่องมือและ อุปกรณ์ การวางแผนการผลิต แผนกําลังคนและแผนการบริหารจัดการให้บรรลุเป้าหมายของโครงการ มีข้อสรุปดังนี้

1. เครื่องเร่งอนุภาคชนิดไซโคลตรอนสําหรับการผลิตเภสัชภัณฑ์รังสีควรให้ลําอนุภาค โปรตอนพลังงาน 30 MeV และเครื่องเร่งอนุภาคสําหรับฉายลําอนุภาคและบริการวิจัยควรมีความยืดหยุ่นใน การเลือกชนิดของอนุภาคในช่วงพลังงาน 16 – 18 MeV เพื่อครอบคลุมแผนการผลิตของโครงการ โดยการ จัดหาต้องวางแผนด้านงบประมาณให้สามารถดําเนินการซื้อพร้อมส่วนสนับสนุนการปฏิบัติงาน กําบังรังสี ระบบร่วมสําหรับงานวิจัยและระบบผลิตไอโซโทปรังสี

2. ต้องเตรียมการจัดองค์กร พร้อมทั้งวางกลยุทธ์ในเชิงรุกที่มีระเบียบแบบแผน เพื่อ บรรลุผลความเป็นไปได้ด้านการตลาด ด้านเทคนิคและด้านเศรษฐศาสตร์ตามแผนธุรกิจ ในการรองรับการ ให้บริการให้เกิดคุณค่าต่อเศรษฐกิจ สังคมและวิชาการทั้งทางตรงและทางอ้อม

3. วางแผนความเหมาะสมด้านการพัฒนากําลังคนที่ดําเนินงานทางเทคนิค เพื่อจัดแบ่ง อัตรากําลังในส่วนวิจัยพัฒนาเดิมและรับเพิ่มให้เหมาะสม สําหรับรองรับงานในโครงการใหม่ ควบคู่กับการ จัดการองค์ความรู้ (Knowledge Management) เพื่อรักษาประสบการณ์และความรู้ในองค์กรด้วยการ จัดระบบถ่ายทอดความรู้จากผู้ชํานาญการอาวุโส

4.วางแผนการบริหารจัดการด้านผลผลิตให้เกิดความคุ้มทุนซึ่งการลงทุนในโครงการนี้เป็น การลงทุนโครงสร้างพื้นฐานเพื่อผลิตเภสัชภัณฑ์รังสีในด้านการแพทย์และการบริการวิจัยเป็นหลัก ตัวชี้วัดใน ความคุ้มค่าในการลงทุน ไม่ได้มุ่งเน้นที่ตัวเงินได้เป็นหลัก เนื่องจากสถาบันเป็นองค์กรไม่มุ่งหวังกําไร การทํา รายได้เป็นส่วนหนึ่งแต่สิ่งสําคัญคือ การส่งเสริมด้านการสาธารณสุขของประเทศ ให้ประชาชนได้รับการ บําบัดรักษาอย่างทั่วถึง และสนับสนุนผู้ประกอบการภาคเอกชนในการก่อรายได้ อันจะส่งผลประโยชน์ต่อ เศรษฐกิจและสังคมของประเทศทางอ้อม

5. จัดแบ่งเวลาให้บริการและการค้นคว้าวิจัยด้านการฉายลําอนุภาค เพื่อสร้างองค์ความรู้ และส่งเสริมการพัฒนาด้านอุตสาหกรรมและเกษตรกรรมอย่างเหมาะสม อันส่งผลต่อการพัฒนาเศรษฐกิจและ สังคมที่ยั่งยืน

6. การใช้จุดเด่นและโอกาสขององค์กรในการเป็นศูนย์ผลิตเภสัชภัณฑ์รังสีและบริการฉายลํา อนุภาคให้ก้าวสู่การเป็นหนึ่งในผู้นําด้านการผลิตเภสัชภัณฑ์รังสีและบริการวิจัยในระดับภูมิภาคอาเซียน

2.2 กระบวนการจัดซื้อจัดจ้าง

โครงการจัดซื้อเครื่องไซโคลตรอนฯ ได้มีการลงนามในสัญญาซื้อขายเมื่อวันที่ 7 กันยายน 2560 โดยมี บริษัท ไคเนติคส์ คอร์ปอเรชั่น จํากัด เป็นผู้ขาย มูลค่าโครงการ 880,000,000 บาท (แปด ร้อยแปดสิบล้านบาท) ระยะเวลาการดําเนินโครงการ 1,260 วัน ซึ่งครบกําหนดส่งมอบวันที่ 18 กุมภาพันธ์ 2564 โดยโครงการตั้งอยู่ที่ สทน. องครักษ์ และมีคุณลักษณะเฉพาะที่สําคัญของเครื่องไซโคลตรอนและ ระบบสนับสนุนหลัก ดังนี้

เครื่องไซโคลตรอนยี่ห้อ Rusatom รุ่น MCC 30/15 ผลิตจากประเทศสหพันธรัฐรัสเซีย เป็น เครื่องไซโคลตรอนชนิด negative ion cyclotron สามารถเร่งอนุภาคลบของโปรตอนและดิวเทอรอนเพื่อใช้ ในการผลิตเภสัชภัณฑ์รังสีสําหรับเครื่อง SPECT และ PET และผลิตลําอนุภาคโปรตอนและดิวเทอรอนเพื่อ งานวิจัยทั่วไป เครื่องไซโคลตรอนสามารถปรับค่าพลังงานของโปรตอนในช่วง 15 MeV ถึง 30 MeV โดย สามารถปรับค่ากระแสของการเร่งโปรตอนได้ในช่วง 0 μA ถึง 200 μA และสามารถปรับค่าพลังงานของดิวเทอรอนได้ในช่วง 9 ถึง 15 MeV โดยสามารถปรับค่ากระแสของการเร่งดิวเทอรอนได้ในช่วง 0 μA ถึง 50 μA

มีระบบผลิตเภสัชภัณฑ์รังสีที่รองรับการผลิต Tl-201, Ga-67, Cu-64 และ Zr-89 ซึ่ง กระบวนการผลิตทั้งหมดเป็นไปตามหลักเกณฑ์วิธีการที่ดีในการผลิตยา (Good manufacturing practice, GMP) ของสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา อีกทั้งยังมีการติดตั้งเครื่องมือและอุปกรณ์เพื่อสนับสนุน งานวิจัยด้านลําอนุภาคที่ได้จากเครื่องไซโคลตรอน เช่น

• การวิเคราะห์องค์ประกอบธาตุด้วยเทคนิคionbeamanalysis(IBA)
• การวิเคราะห์การสึกกร่อนของวัสดุ ด้วยเทคนิค thin layer activation analysis (TLA)
• การศึกษาผลของลําอนุภาคในทางชีววิทยา(radiationbiology)
• การปรับปรุงพันธุ์พืช โดยใช้ลําอนุภาค (mutation breeding)
• การศึกษาผลของลําอนุภาคต่อวัสดุ (radiation damage study)
  
  นอกจากประโยชน์ทางด้านการแพทย์และงานวิจัยต่าง ๆ แล้ววัตถุประสงค์หลักที่สําคัญอีก ประการหนึ่งของโครงการ คือ การพัฒนาทรัพยากรบุคคล ทั้งบุคลากรทางด้านเทคนิคที่ต้องปฏิบัติงานกับ ตัวเครื่องไซโคลตรอนและระบบสนับสนุนที่สําคัญต่าง ๆ การพัฒนาแหล่งเรียนรู้ทางการศึกษาด้านนิวเคลียร์ ฟิสิกส์ที่เกี่ยวข้องกับเครื่องเร่งอนุภาคชนิดไซโคลตรอน ตลอดจนการพัฒนาทรัพยากรบุคคลเพื่อการศึกษาวิจัย สารเภสัชภัณฑ์รังสีชนิดใหม่ ๆ ที่จะเกิดขึ้นในอนาคตได้

การเตรียมการโครงการจัดตั้งเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยเครื่องใหม่

1. ความเป็นมา

เครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัย ปปว-1 เริ่มก่อสร้างมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2503 และเดินเครื่องเป็น ครั้งแรกในปี พ.ศ. 2505 ต่อมาได้มีการปรับปรุงแกนเครื่องปฏิกรณ์ ปปว-1 ปรับปรุงครั้งที่ 1 (ปปว-1/1) ในปี พ.ศ. 2520 โดยมีการใช้งานมาอย่างต่อเนื่อง ต่อมา คณะรัฐมนตรีได้มีมติ เมื่อวันที่ 27 ธันวาคม พ.ศ. 2532 ให้สํานักงานพลังงานปรมาณูเพื่อสันติ (พปส.) กระทรวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและการพลังงาน (ในขณะนั้น) ย้ายเครื่องปฏิกรณ์ปรมาณูวิจัย ปปว-1/1 ไปติดตั้งยังสถานที่แห่งใหม่ซึ่งมีความเหมาะสมด้าน พื้นที่มากกว่า ณ บริเวณทุ่งบางเขน พปส. (ชื่อในขณะนั้น ปัจจุบันคือสํานักงานปรมาณูเพื่อสันติ (ปส.)) จึงได้ ร่วมกับทบวงการพลังงานปรมาณูระหว่างประเทศ ดําเนินการประเมินความเหมาะสมของสถานที่ตั้ง โดย สํารวจหาข้อมูลพื้นที่ต่างๆทั้งจากที่ราชพัสดุและที่ในมหาวิทยาลัยตลอดจนที่ดินสาธารณะต่างๆ จํานวนทั้งสิ้น 31 แปลง และมีข้อสรุปว่าพื้นที่ตําบลทรายมูล อําเภอองครักษ์ จังหวัดนครนายก เนื้อที่ประมาณ 316 ไร่ มีความเหมาะสมมากที่สุด

ในปี พ.ศ. 2535 พปส. ได้ว่าจ้างสถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง (สจล.) จัดทําข้อมูลทางเทคนิคของพื้นที่เพื่อประกอบการจัดตั้งศูนย์วิจัยนิวเคลียร์องครักษ์ และ พ.ศ. 2538 ได้ดําเนินการลงนามสัญญาว่าจ้างบริษัท Electrowatt Engineering (EWE) เป็นที่ปรึกษาทางเทคนิคของ โครงการเพื่อจัดหาผู้ออกแบบและก่อสร้างเครื่องปฏิกรณ์ปรมาณูวิจัยเครื่องใหม่ และได้ทําสัญญาว่าจ้างบริษัท เจนเนอรัล อะตอมมิกส์ (General Atomics: GA) ประเทศสหรัฐอเมริกา ให้ออกแบบเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์ วิจัยและระบบต่าง ๆ เมื่อวันที่ 26 มิถุนายน พ.ศ.2540

เมื่อวันที่ 11 กันยายน พ.ศ. 2543 สํานักงานพลังงานปรมาณูเพื่อสันติ ยื่นขออนุญาต ก่อสร้างเครื่องปฏิกรณ์ปรมาณูวิจัยเครื่องใหม่ต่อคณะกรรมการพลังงานปรมาณูเพื่อสันติ โดยคณะกรรมการฯ มีมติเห็นชอบอนุญาตก่อสร้าง เมื่อวันที่ 29 กันยายน 2546 แต่เนื่องจากโครงการมีความล่าช้าด้านการ ก่อสร้างและปัญหาด้านการออกแบบ จึงทําให้ไม่สามารถดําเนินการได้แล้วเสร็จ

อย่างไรก็ตาม ความต้องการใช้งานเครื่องปฏิกรณ์ปรมาณูวิจัย ปปว-1/1 เพิ่มมากขึ้นอย่าง ต่อเนื่อง และมีการใช้งานที่หลากหลายมากกว่าเดิม เช่น การฉายรังสีอัญมณีเพื่อเพิ่มมูลค่า การผลิตไอโซโทป รังสีเพื่อวินิจฉัยและรักษาทางการแพทย์ เป็นต้น ในขณะที่ เครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัย ปปว-1/1 มีข้อจํากัด ทางเทคโนโลยีและการจัดหาเชื้อเพลิง จึงไม่สามารถรองรับความต้องการในปัจจุบันและความต้องการที่จะ เพิ่มขึ้นในอนาคตได้อย่างครบถ้วน

ต่อมาในปี 2559 รัฐบาลนายกรัฐมนตรีพลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา ได้กําหนด “ยุทธศาสตร์ ชาติ 20 ปี (พ.ศ. 2560 – 2579)” และมีแนวนโยบายการบริหารประเทศตามวิสัยทัศน์ “ประเทศไทย 4.0 (Thailand 4.0)” ประกอบกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2560 – 2564) ที่ มุ่งเน้นการพัฒนาวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี วิจัยและนวัตกรรม รวมถึงการสร้างและพัฒนาศักยภาพคน เพื่อ สร้างความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจและแข่งขันได้อย่างยั่งยืน กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ชื่อใน ขณะนั้น) จึงได้กําหนดยุทธศาสตร์กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ระยะ 20 ปี (พ.ศ. 2560 – 2579) เพื่อขับเคลื่อนการพัฒนาด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวัตกรรม ให้สอดรับกับยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี และการบริหารประเทศตามวิสัยทัศน์ “ประเทศไทย 4.0” ของรัฐบาล หนึ่งในยุทธศาสตร์ดังกล่าวคือ ยุทธศาสตร์ด้านการสร้างโครงการวิทยาศาสตร์ขนาดใหญ่ (Mega Science Projects) และแผนงานด้านการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีวิจัยและนวัตกรรม ซึ่งเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยเป็น ส่วนสําคัญของแผนงานดังกล่าว นอกจากนั้น คณะกรรมการพลังงานนิวเคลียร์เพื่อสันติ ได้กําหนดแผน ยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาด้านพลังงานนิวเคลียร์ของประเทศ พ.ศ. 2560 – 2569 โดยโครงการเครื่อง ปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยเครื่องใหม่ได้รับบรรจุเป็นโครงการระยะเร่งด่วนภายใต้
ยุทธศาสตร์ที่ 4 การใช้พลังงาน นิวเคลียร์เพื่อการพัฒนาประเทศ

นอกจากนั้น นายยูกิยะ อะมาโนะ ผู้อํานวยการใหญ่ทบวงการพลังงานปรมาณูระหว่าง ประเทศ ในการเยือนประเทศไทย ระหว่างวันที่ 3-6 สิงหาคม พ.ศ. 2559 เพื่อแสดงปาฐกถาในการประชุม วิชาการนานาชาติวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีนิวเคลียร์ พ.ศ. 2559 ได้เข้าพบหารือกับนายกรัฐมนตรี (พล เอกประยุทธ์ จันทร์โอชา) และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ดร.พิเชฐ ดุรงคเวโรจน์) โดยได้มีการหารือเกี่ยวกับความเป็นไปได้ในการขอรับการสนับสนุนเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยเครื่องใหม่ อย่างไรก็ตามทบวงการพลังงานปรมาณูระหว่างประเทศ ได้ทาบทามรัฐสมาชิกบางประเทศเพื่อขอรับบริจาค เครื่องปฏิกรณ์ปรมาณูวิจัยดังกล่าวให้แก่ประเทศไทยเพื่อทดแทนเครื่องเดิมที่ใช้งานมานานแล้ว แต่ปรากฏว่า แนวทางดังกล่าวมีความเป็นไปได้ยาก เนื่องจากมีข้อจํากัดในการเคลื่อนย้ายเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยที่ผ่าน การใช้งานแล้ว รวมทั้งเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยแต่ละเครื่องถูกออกแบบเพื่อการใช้งานเป็นการเฉพาะ แตกต่างกันไปตามการใช้งานของแต่ละประเทศ

รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ดร. พิเชษฐ์ ดุรงคเวโรจน์) ในการเยือน สํานักงานใหญ่ทบวงการพลังงานปรมาณูระหว่างประเทศ ณ กรุงเวียนนา ประเทศออสเตรีย เมื่อวันที่ 3-7 ธันวาคม พ.ศ. 2559 จึงได้หารือเพิ่มเติมกับผู้อํานวยการทบวงการพลังงานปรมาณูระหว่างประเทศ เกี่ยวกับ การขอรับการสนับสนุนการพัฒนาโครงการเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยเครื่องใหม่ ในรูปแบบของโครงการ ความร่วมมือทางเทคนิค (technical cooperation project) และได้สั่งการให้ สทน. เตรียมการสําหรับเครื่อง ปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยเครื่องใหม่

2. การดําเนินการที่ผ่านมา

สทน. จึงได้เร่งดําเนินการใน 2 ส่วน ได้แก่ การว่าจ้างจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ทําการศึกษา ความเป็นไปได้ในเชิงธุรกิจของการจัดตั้งเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยเครื่องใหม่ และการประสานความร่วมมือ ทางเทคนิคกับผู้เชี่ยวชาญของทบวงการปรมาณูระหว่างประเทศ โดยได้ข้อสรุปทั้งสองส่วน ดังนี้

2.1 รายงานผลการศึกษาความเป็นไปได้ของโครงการจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

เครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยเป็นโครงสร้างพื้นฐานที่สําคัญในการพัฒนาวิทยาศาสตร์และ นวัตกรรมที่เชื่อมโยงความรู้และภูมิปัญญา เพื่อการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมที่ยั่งยืนของประเทศ รวมทั้ง สนับสนุนการพัฒนากําลังคนด้านเทคโนโลยีนิวเคลียร์และรังสีของประเทศ และเป็นองค์ประกอบที่สําคัญใน การเตรียมความพร้อมสําหรับรองรับโครงการโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ของประเทศ

ผลลัพธ์ที่จะได้รับจากโครงการ เป็นประโยชน์ทั้งในด้านการแพทย์ การเกษตร การ อุตสาหกรรม และการศึกษาวิจัย กล่าวคือ

ด้านการแพทย์ ผลิตภัณฑ์ด้านเภสัชรังสีซึ่งเป็นผลิตภัณฑ์ที่ใช้ในการวินิจฉัยผู้ป่วยไทรอยด์ โรคหัวใจและหลอดเลือดและรักษาผู้ป่วยมะเร็งและโรคไทรอยด์ได้แก่ I-131, Sm-153, Lu-177, Tc-99m และ ผลิตภัณฑ์ที่จะผลิตในอนาคต เช่น Ho-166, Sr-90/Y-90 generator โดยเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยเครื่องใหม่สามารถผลิตไอโซโทปรังสีดังกล่าวให้แก่โรงเรียนแพทย์ โรงพยาบาลรัฐและเอกชนที่ให้บริการด้าน เวชศาสตร์นิวเคลียร์ เพื่อตอบสนองความต้องการภายในประเทศ ซึ่งจะช่วยลดปริมาณการนําเข้าไอโซโทปรังสี และเป็นการยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนจากการเข้าถึงบริการทางการแพทย์อย่างทั่วถึงและเท่าเทียม

ด้านอุตสาหกรรม เครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยเครื่องใหม่จะช่วยเพิ่มศักยภาพและขีด ความสามารถในการแข่งขันของประเทศไทย และสร้างโอกาสในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ใหม่ ๆ เข้าสู่ตลาด เช่น

• การเปลี่ยนสีอัญมณี โดยการอาบด้วยนิวตรอนจากเครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยซึ่งสามารถ สร้างมูลค่าเพิ่มให้กับอัญมณีที่เป็นที่ต้องการสูงในตลาดสหรัฐอเมริกา ยุโรป และเอเซีย
• การโดปสารกึ่งตัวนําเพื่อผลิตชิ้นส่วนและอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์
• การผลิตไอโซโทปรังสีด้านอุตสาหกรรม ได้แก่ Ir-192 และ Se-72 เพื่อการถ่ายภาพด้วย รังสีในอุตสาหกรรม
• การทดสอบและวิเคราะห์วัสดุ เช่น งานทางด้านศิลปวัฒนธรรม
• งานด้านตรวจสอบแร่ธาตุโดยเฉพาะธาตุหายาก (Rare Earth)
• การถ่ายภาพด้วยนิวตรอน เป็นต้น โดยมีอุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ อุตสาหกรรม อัญมณี อุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์ อุตสาหกรรมยานยนต์ไฟฟ้า อุตสาหกรรมปิโตรเคมี อุตสาหกรรมการบิน

ด้านการเกษตร เครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยสนับสนุนการปรับปรุงพันธุ์พืชเศรษฐกิจด้วย นิวตรอน ได้แก่ ข้าว ถั่วเหลือง
ถั่วเขียว และไม้ดอกไม้ประดับ โดยมีกลุ่มเป้าหมายหลัก คือ กลุ่มเกษตรกร อุตสาหกรรมอาหาร อุตสาหกรรมเครื่องสําอาง อุตสาหกรรมอาหารเสริม นักวิจัย และสถาบันวิจัยด้าน การเกษตรต่าง ๆ เพื่อสร้างคุณสมบัติใหม่ให้พืช และจุลินทรีย์เช่น

• การปรับปรุงพันธุ์เพื่อช่วยให้ได้พันธุ์พืชที่มีผลผลิตต่อไร่เพิ่มขึ้นส่งผลต่อรายได้ของ เกษตรกรและเศรษฐกิจของประเทศ
• สร้างพันธุ์พืชใหม่ที่ทนต่อสภาพแวดล้อมและสามารสร้างมูลค่าเพิ่มได้ โดยประเทศไทย เคยมีตัวอย่างของความสําเร็จในการปรับปรุงพันธุ์ ข้าวเจ้านาปี กข 1 เป็นพันธุ์ข้าวเหนียว นาปรัง กข 10 นอกจากนี้
• การปรับปรุงพันธุ์จุลินทรีย์ เพื่อให้มีคุณลักษณะที่เหมาะสมในการใช้ประโยชน์ใน อุตสาหกรรมอาหาร เครื่องสําอางและอาหารเสริม

ด้านวิจัยและนวัตกรรม เครื่องปฏิกรณ์นิวเคลียร์วิจัยเครื่องใหม่สามารถใช้ประโยชน์ด้านการ วิจัยและวิชาการที่ต้องใช้เทคโนโลยีขั้นสูง สนับสนุนการนําผลงานวิจัยด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี นิวเคลียร์จากห้องปฏิบัติการไปสู่การผลิตจริงในเชิงพาณิชย์ ทั้งด้านการแพทย์ การเกษตร อุตสาหกรรม และ ส่งเสริมการพัฒนากําลังคนด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีของประเทศ กลุ่มเป้าหมาย ได้แก่ สถาบันการศึกษาและสถาบันวิจัยทั้งภาครัฐและเอกชน โดยผลการศึกษา ได้ระบุถึงผลกระทบเชิงบวกต่อเศรษฐกิจและสังคม ที่จะได้รับจากเครื่อง ปฏิกรณ์ฯ เครื่องใหม่ ดังนี้

• ลดการสูญเสียเงินตราต่างประเทศ จากการนําเข้าสารเภสัชรังสีชนิดต่าง ๆ ซึ่งมีความต้องการที่สูงขึ้นทุกป
• ประชาชนมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น จากการได้รับการวินิจฉัยและรักษาโรคมะเร็งหรือโรคอื่นๆ ในค่าใช้จ่ายที่เป็นธรรม ไม่ต่ํากว่าปีละ 12,750 ราย นอกจากนี้ ในอนาคตคาดการณ์ว่า แนวโน้มของผู้ป่วยโรคมะเร็งมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้น หากได้รับวินิจฉัย และรักษาโรคมะเร็ง ได้อย่างทันท่วงทีจะสามารถรักษาชีวิตผู้ป่วยได้มากขึ้น
• ความสามารถในการสนับสนุนภาคอุตสาหกรรมและเพิ่มมูลค่าสินค้าส่งออก คิดเป็นมูลค่า 813 ล้านบาท/ปี
• การลดต้นทุนการผลิตและการเพิ่มมูลค่าจากการพัฒนาพันธุ์พืชในกลุ่ม ไม้ดอกไม้ประดับ คิดเป็น 202 ล้านบาท/ปี
• การศึกษาวิจัยและพัฒนากําลังคนเพื่อสนับสนุนให้เกิดนวัตกรรม ผลผลิตงานวิจัยและลด ค่าใช้จ่ายในการส่งนักศึกษาไปเรียนต่างประเทศในระดับปริญญาตรี ปริญญาโท ปริญญา เอก คิดเป็น 126 ล้านบาท/ปี
• เป็นศูนย์กลางการวิจัย การเรียนรู้ การวินิจฉัย และรักษาโรคมะเร็งของประเทศ เพื่อเป็น ต้นแบบในการถ่ายทอดเทคโนโลยีให้แก่หน่วยงานต่าง ๆ ทั้งภายในและต่างประเทศ โดยเฉพาะประเทศในกลุ่มอาเซียน